Znaczenie zachowku w prawie spadkowym
Zachowek jest instytucją prawa spadkowego, która ma na celu ochronę najbliższych krewnych spadkodawcy przed skutkami niekorzystnych rozrządzeń testamentowych lub darowizn dokonanych przez spadkodawcę za życia. Stanowi on minimalną część wartości udziału spadkowego, który przysługiwałby tym osobom przy dziedziczeniu ustawowym, a którą mają prawo otrzymać, nawet jeśli spadkodawca w testamencie powołał do spadku inne osoby lub rozdał swój majątek w darowiznach.
Zachowek pełni zatem funkcję swoistego zabezpieczenia finansowego dla osób najbliższych spadkodawcy, zapobiegając sytuacjom, w których zostaliby oni całkowicie pominięci w dziedziczeniu i pozbawieni środków do życia. Prawo do zachowku jest niezbywalne i nie można się go zrzec za życia spadkodawcy.
Krąg osób uprawnionych do zachowku jest ściśle określony w przepisach Kodeksu cywilnego. Należą do nich zstępni spadkodawcy (dzieci, wnuki, prawnuki), jego małżonek oraz rodzice, jeżeli byliby powołani do dziedziczenia z ustawy. Oznacza to, że prawo do zachowku przysługuje tym krewnym, którzy dziedziczyliby spadek na podstawie przepisów o dziedziczeniu ustawowym w pierwszej kolejności (zstępni i małżonek) lub w drugiej kolejności (małżonek i rodzice, w sytuacji braku zstępnych). Wysokość zachowku zależy od tego, czy uprawniony jest trwale niezdolny do pracy albo małoletni. W takim przypadku przysługuje mu dwie trzecie wartości udziału spadkowego, który by mu przypadał przy dziedziczeniu ustawowym. W pozostałych przypadkach zachowek wynosi połowę wartości tego udziału.
Obliczenie zachowku następuje na podstawie wartości spadku ustalonej według cen z daty orzekania o zachowku. Do wartości spadku dolicza się wartość darowizn uczynionych przez spadkodawcę, z pewnymi wyjątkami (np. drobne darowizny zwyczajowo przyjęte). Spadkobiercy testamentowi lub osoby, które otrzymały darowizny od spadkodawcy, są zobowiązane do zaspokojenia roszczenia o zachowek. Jeżeli uprawniony do zachowku sam jest spadkobiercą, jego roszczenie o zachowek ulega zaliczeniu na poczet jego udziału spadkowego. W przypadku, gdy spadkobierca testamentowy lub obdarowany nie jest w stanie w całości zaspokoić roszczenia o zachowek, odpowiedzialność ponoszą dalsi spadkobiercy testamentowi lub obdarowani, w określonej kolejności. Roszczenie o zachowek przedawnia się z upływem pięciu lat od ogłoszenia testamentu, a jeżeli nie było testamentu – z upływem pięciu lat od otwarcia spadku.
Instytucja zachowku ma istotne znaczenie w polskim prawie spadkowym, gdyż zapewnia minimalną ochronę majątkową najbliższym osobom spadkodawcy, niezależnie od jego woli wyrażonej w testamencie lub dokonanych za życia darowizn. Umożliwia dochodzenie swoich praw finansowych tym, którzy byliby naturalnymi spadkobiercami, gdyby spadkodawca nie zdecydował inaczej. W sprawach dotyczących zachowku często pojawiają się skomplikowane kwestie prawne związane z ustaleniem kręgu uprawnionych, wysokością należnego zachowku, obliczeniem wartości spadku i darowizn oraz dochodzeniem roszczeń przed sądem. W takich sytuacjach nieoceniona może okazać się pomoc prawna. Profesjonalny adwokat spadkowy Olsztyn i innych miast oferuje kompleksowe doradztwo prawne w zakresie prawa spadkowego, w tym spraw dotyczących zachowku, pomagając uprawnionym w dochodzeniu swoich praw oraz spadkobiercom w obronie przed nieuzasadnionymi roszczeniami.
